Zakażenia krwiopochodne w gabinecie kosmetologicznym (cz. I)

Gabinet kosmetologiczny jest miejscem, w którym ze względu na dużą rotację ludzi i wykonywanie wielu różnorodnych zabiegów z naruszeniem ciągłości powłok skórnych, istnieje ryzyko zakażenia drobnoustrojami chorobotwórczymi. Na zakażenie narażeni są zarówno klienci gabinetów, jak również personel świadczący usługi.  Drobnoustroje mogą przenikać do organizmu głównie drogą kontaktową, przez kontakt skóry z bielizną zabiegową, przez odzież, narzędzia, stosowane preparaty, zanieczyszczenia oraz częściowo drogą kropelkową lub na cząsteczkach pyłu.

Szczególnie częste i niebezpieczne są zakażenia krwiopochodne, polegające na wniknięciu do organizmu i rozwój w nim biologicznych czynników chorobotwórczych (zarazków), znajdujących się we krwi osoby zakażonej lub chorej na chorobę zakaźną. Biologicznymi czynnikami chorobotwórczymi są między innymi:

• Wirusy – znajdujące się we krwi osoby zakażonej. Do zakażenia dochodzi gdy wirusy z krwi (nawet, gdy krew nie jest widoczna gołym okiem), wnikną do krwi człowieka niezakażonego np.:
  • HCV (wirus zapalenia wątroby typu C) – wywołujący zapalenie wątroby typu C
  • HBV (wirus zapalenia wątroby typu B) – wywołujący zapalenie wątroby typu B
  • HIV (ludzki wirus niedoboru odporności) – wywołujący AIDS (zespół nabytego niedoboru odporności)
  • Wirusy HCV, HBV i HIV 
• Bakterie, np.:
  • Streptococcus pneumoniae (dwoinka zapalenia płuc), Streptococcus pyogenes – paciorkowiec wywołujący anginę paciorkowcową, płonicę (szkarlatynę), liszajec zakaźny, różę (zapalenie skóry)
  • Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty) – wywołuje ropne zakażenia skóry (czyraki, ropnie), zastrzał, zanokcicę, zapalenie mieszków włosowych
• Grzyby – wywołujące m. in. grzybicę: paznokci rąk, paznokci stóp i skóry

Najczęstszymi zakażeniami krwiopochodnymi, z którymi mogą się zetknąć w swojej praktyce zawodowej kosmetolodzy, są zakażenia wirusami HCV, HBV i HIV. Mogą one być przyczyną poważnych chorób zakaźnych: wirusowe zapalenie wątroby typu C (wirus HCV), wirusowe zapalenie wątroby typu B (wirus HBV), AIDS (wirus HIV).

Zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C (HCV)
Wirus zapalenia wątroby typu C HCV (ang. Hepatitis C Virus) – jest to wirus znajdujący się we krwi osoby zakażonej, który wywołuje chorobę zakaźną – wirusowe zapalenie wątroby typu C. Wirus ten należy do grupy wirusów hepatotropowych, tzn. pierwotnie zakażających komórki wątroby i powodujących jej uszkodzenie. Do grupy takich wirusów należą także inne wirusy wywołujące zapalenie wątroby, np. wirus zapalenia wątroby typu A (HAV) i wirus zapalenia wątroby typu B (HBV). Wirus HCV został odkryty w roku 1989. Zakażenie wirusem HCV najczęściej przebiega bez charakterystycznych objawów (zażółcenie skóry, tzw. żółtaczka, występuje bardzo rzadko) i dlatego zakażenie rozpoznaje się późno, po wielu latach trwania zakażenia, np. kiedy pojawiają się objawy marskości wątroby. Według najnowszych badań epidemiologicznych szacuje się, że w Polsce zakażonych wirusem HCV jest ok. 230 000 osób. Około 90% osób zakażonych nie wie o swoim zakażeniu (www.hcv.pzh.gov.pl).

Wirus HCV prowadzi do WZW C – czyli wirusowego zapalenia wątroby typu C. Czas inkubacji choroby, tzn. od momentu zakażenia do pojawienia się pierwszych objawów choroby, wynosi od 2 tygodni do 6 miesięcy. Według danych epidemiologicznych WZW C występuje na całym świecie, 130-170 milionów ludzi na świecie jest zakażonych wirusem HCV, 350.000-500.000 osób umiera każdego roku na świecie z powodu choroby wątroby wywołanej zakażeniem wirusem HCV (marskość wątroby, rak wątroby). Chociaż nie ma obecnie szczepionki przeciwko WZW C, chorobę można leczyć – skuteczność leczenia wynosi 50-90%.
Objawy wirusowego zapalenia wątroby typu C nie są charakterystyczne i dlatego zakażenie przez wiele lat może być nierozpoznane. Najczęściej występujące objawy choroby to: osłabienie, przewlekłe zmęczenie, nadmierna senność, depresja, objawy grypopodobne: bóle mięśni, bóle stawów, stany podgorączkowe, utrata apetytu, nudności, wymioty, wzdęcia, zmniejszenie masy ciała, powiększenie wątroby i śledziony, świąd skóry, zażółcenie białkówek, zażółcenie skóry.

Wirus HCV znajduje się we krwi i innych tkankach osoby zakażonej. Do zakażenia dochodzi, gdy wirus HCV przedostanie się z krwi osoby zakażonej do krwi osoby zdrowej, poprzez naruszenie ciągłości skóry lub błon śluzowych (wstrzyknięcie, nakłucie, nacięcie, uraz ciała powodujący rany), np.:

• podczas zabiegów medycyny estetycznej związanych z naruszeniem ciągłości tkanek – jeśli nie są przestrzegane procedury zapobiegające zakażeniom (np. iniekcji, pobierania krwi, drobnych zabiegów chirurgicznych),
• w trakcie zabiegów kosmetologicznych, wykonywanych z użyciem niesterylnych ostrych narzędzi np. do manicure, pedicure, mikrodermabrazji,
• podczas zabiegów piercingu i mikropigmentacji,
• przy kontakcie z krwią –  np. podczas wspólnego używania przyborów kosmetyczno-higienicznych.

Badanie krwi w kierunku wykrycia przeciwciał anty-HCV powinni wykonać pracownicy gabinetów kosmetologicznych po ekspozycji na krew: po zakłuciu czy przecięciu skóry ostrym narzędziem zanieczyszczonym krwią klienta – nawet jeśli krew nie jest widoczna ,,gołym okiem”.

Zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu B (HBV)
Wirus zapalenia wątroby typu B (HBV – Hepatitis B Virus) wywołuje chorobę zakaźną – wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B). Choroba może mieć postać ostrą lub przewlekłą, która prowadzi do marskości wątroby i raka wątroby. Wirus HBV jest bardzo zakaźny – już 0,00004 ml zakażonej krwi powoduje zakażenie po przedostaniu się do krwi osoby zdrowej (w przypadku wirusa HIV – 0,1 ml zakażonej krwi powoduje zakażenie, tzn. 2.500 razy więcej niż w przypadku wirusa HBV). Czas od momentu zakażenia do chwili wystąpienia pierwszych objawów choroby, czyli okres wylęgania wynosi od 4 do 24 tygodni, średnio 10-12 tygodni. Ostra faza choroby jest często bezobjawowa, choroba przechodzi w stan przewlekły u 5-10% osób dorosłych i u 30-90% dzieci, które zakażone zostały przed 5 rokiem życia. Objawami choroby w ostrej postaci WZW B jest żółtaczka, objawy grypopodobne, osłabienie, dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego – utrata apetytu, pobolewania brzucha, nudności.

Materiał zakaźny to płyn ustrojowy lub tkanka, w której znajduje się wirus, w ilości wystarczającej do wywołania zakażenia. Wirus HBV znajduje się w płynach ustrojowych osoby zakażonej – są to: krew, nasienie, wydzielina dróg rodnych, mleko kobiece w fazie ostrego WZW B, ślina (przy ekspozycji przezskórnej), oraz inne płyny ustrojowe zanieczyszczone krwią. Nie jest zakaźny: mocz, pot, łzy, kał, wymiociny – jeżeli nie są zanieczyszczone w sposób widoczny krwią.

Zakażenie wirusem HIV
Wirus HIV (ang. Human Immunodeficiency Virus) – ludzki wirus upośledzenia odporności, jest wirusem powodującym postępujące osłabienie czynności układu immunologicznego (odpornościowego). Prowadzi on do choroby zwanej AIDS (ang. Acquired Immunodeficiency Syndrome), czyli zespołu nabytego niedoboru odporności – jest to zaawansowane stadium zakażenia wirusem HIV. Klinicznie AIDS jest zespołem objawów (chorób), wywołanych przez zakażenia oportunistyczne (zakażenia wywołane np. bakteriami, wirusami, grzybami, które u osób zdrowych choroby nie wywołują), nowotwory i/lub obniżoną liczbą limfocytów T CD4.

Zakażenie wirusem HIV szerzy się kilkoma drogami. Najczęściej poprzez kontakty seksualne – zarówno heteroseksualne, jak i homoseksualne, ale również krwiopochodną – w krajach rozwiniętych głównie dotyczy to osób uzależnionych od dożylnych środków odurzających, korzystających z niesterylnych igieł i strzykawek, wymieniających się igłami i strzykawkami z innymi użytkownikami narkotyków, oraz wertykalną, tzn. z matki na dziecko – w czasie ciąży, najczęściej w czasie porodu, w czasie karmienia piersią.

Wirus HIV znajduje się w płynach ustrojowych osoby zakażonej, są to: krew, nasienie, wydzielina dróg rodnych, mleko kobiece, oraz inne płyny ustrojowe zanieczyszczone krwią. Nie jest zakaźny: mocz, pot, łzy, kał, wymiociny, ślina – jeżeli nie są zanieczyszczone w sposób widoczny krwią.

Zapraszamy już teraz do II części artykułu dr Joanny Klonowskiej, gdzie znajdą się informacje m.in. o tym co należy zrobić i czego unikać jeśli dojdzie do kontaktu z materiałem potencjalnie zakaźnym.  

dr Joanna Klonowska
Wydział Nauk o Zdrowiu
Wyższa Szkoła Inżynierii i Zdrowia w Warszawie