Laserowe usuwanie zmian naczyniowych skóry

Od kilku dekad medycyna wykorzystuje światło do leczenia różnych schorzeń. Strumień światła używany jest w biostymulacji oraz do precyzyjnego niszczenia chorej lub niechcianej tkanki. Właśnie dzięki tej precyzji istnieje możliwość dotarcia do celu przez inne tkanki bez ich uszkadzania lub występujące uszkodzenia są minimalne. W ostatnich latach szczególnie popularne stało się wykorzystanie światła do leczenia zmian naczyniowych skóry.
Mechanizm działania światła lasera

Światło stosowane w medycynie estetycznej dzieli się na trzy zakresy: ultrafiolet, fale widzialne i podczerwień. Za większość efektów oddziaływania światła na tkanki odpowiedzialne jest zjawisko jego pochłaniania przez chromofory, czyli naturalne składniki tkanek (wodę, melaninę, hemoglobinę, proteiny, lipidy) lub sztuczne substancje wprowadzone do skóry (barwniki, atrament, węgiel). Przy zabiegach usuwania zmian naczyniowych najważniejszym chromoforem jest hemoglobina, która najsilniej absorbuje światło widzialne o długości fali 500-1200nm i absorpcja ta stopniowo maleje wraz ze wzrostem długości fali.

Usuwanie poszczególnych problemów estetycznych wymaga oddziaływania na różne typy tkanek. Z tego względu nie istnieje jedno źródło światła do wszystkich zastosowań i spotykamy się z różnymi urządzeniami, generującymi różne rodzaje światła. Do niedawna jedynym źródłem światła wykorzystywanym w medycynie estetycznej były lasery, dopiero w 1996 r. wprowadzono impulsowe źródła światła, nazywane IPL.

Wyraz laser jest akronimem angielskiego wyrażenia: Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation oznaczającego „wzmocnienie światła przez wymuszoną emisję promieniowania”. Laser to generator światła, w którym promień światła wytwarzany jest w głowicy, umieszczonej w obudowie aparatu lub w aplikatorze. Głowica laserowa zbudowana jest z rezonatora optycznego zawierającego ośrodek, w którym powstaje światło, luster tworzących komorę pompującą oraz zewnętrznego źródła energii, takiego jak lampa błyskowa lub prąd elektryczny. Laser wykorzystuje zjawisko emisji wymuszonej, w wyniku którego otrzymywane światło ma charakterystyczne właściwości, trudne lub wręcz niemożliwe do osiągnięcia w innych typach źródeł światła. Światło to ma bardzo małą szerokość linii emisyjnej, co jest równoważne bardzo dużej mocy w wybranym obszarze widma. Uzyskuje się to dzięki wzmacnianiu światła poprzez pobudzenie fotonów, przetrzymywanie ich i wypuszczanie jako świetlnej wiązki. Energia ze źródła pompowana jest do rezonatora optycznego, co wzbudza atomy, które w następstwie tego uwalniają fotony. Powstałe fotony stymulują inne atomy ośrodka, w wyniku czego tworzone są nowe fotony. Wszystko to zachodzi w ośrodku czynnym, znajdującym się pomiędzy dwoma lustrami, więc fotony poruszając się z jednej strony w drugą, wytwarzają lawinowo promień laserowy. Dzięki temu, że jedno z luster nie jest całkowicie odbijające, promień wydostaje się na zewnątrz i tworzy wiązkę światła, którą wykorzystuje się do oddziaływania na tkankę. Ponieważ parametry emitowanych fotonów ściśle zależą od ich zachowania się w ośrodku, charakterystyczną i jedną z najważniejszych cech laserów jest emisja jednej, określonej długości światła – koloru (określa się to jako monochromatyczność). Innymi cechami lasera jest kolimacja – wszystkie emitowane fale poruszają się w jednym kierunku oraz koherencja – wszystkie fale są ze sobą sfazowane. Ponieważ wiadomo, jak dane tkanki reagują na poszczególne długości fal, łatwo jest także przewidzieć jak konkretne długości będą oddziaływały na naczynia krwionośne. Wiele laserów otrzymuje swoje nazwy od ośrodka czynnego w którym zachodzi całe zjawisko, może on mieć postać płynną (jak w laserze barwnikowym), stałą (np. laser diodowy) lub gazową (laser argonowy).

Terapia laserowa zmian naczyniowych

Laserami można leczyć wiele zmian naczyniowych: znamiona naczyniowe płaskie, plamy typu „czerwone wino”, naczyniaki, malformacje żylne, teleangiektazje twarzy i kończyn dolnych, naczyniaki chłonne, naczyniaki umiejscowione głównie na ustach i małżowinach usznych („jeziorka żylne”), naczyniaki rubinowe, ziarniniaki naczyniowe, poikilodermę Civatte`a, rumień występujący w trądziku różowatym.

W przypadku zmian naczyniowych działanie światła laserowego jest oparte na zasadzie selektywnej fototermolizy, gdzie chromoforem docelowym jest oksyhemoglobina. Energia niesiona przez światło lasera zmienia się w ciepło w erytrocytach zawierających oxyhemoglobinę, dochodzi do nagrzania ściany naczynia oraz jego koagulacji. Oksyhemoglobina zawarta w krwinkach czerwonych w obrębie naczyń krwionośnych, posiada próg absorpcji promieniowania od około 418 do 577 nm. Dotyczy to małych powierzchownych naczyń zlokalizowanych głównie na twarzy i szyi. Pajączki na nogach zwykle znajdują się głębiej i zawierają więcej oxyhemoglobiny. Sytuacja ta powoduje przesunięcie krzywej absorpcji od 800 nm do 1200 nm, a to z kolei wymaga większej długości fali penetrującej skórę. Bardzo wysokie poziomy energetyczne są konieczne do zajścia koagulacji naczyń znajdujących się głęboko w skórze. Dlatego podczerwień wydaje się być bardziej skuteczna w leczeniu głębokich zmian naczyniowych podczas, gdy krótsze długości fal są bardziej skuteczne dla zmian powierzchownych.

Ponieważ cel zabiegu, jakim są naczynia krwionośne, znajduje się pod naskórkiem, kurację ciężko przeprowadzić bez jego ochrony. Osiąga się ją za pomocą różnych systemów chłodzących, np. lodem czy zimnym powietrzem. Stosowanie tych systemów ogranicza uszkodzenia naskórka. Gdy terapia wymaga dostarczania do naczyń znajdujących się w głębi skóry bardzo wysokich impulsów energetycznych, naskórek powinien być chroniony przez chłodzenie, aby zminimalizować uszkodzenia melanocytów jak i keratynocytów.

Skuteczność zabiegów

Zależy od lokalizacji zmian, ich koloru i rozmiaru, grubości skóry, a także kalibru naczyń, głębokości, na jakiej są położone, oraz grubości ściany naczyniowej. Na zabiegi laserowe lepiej reagują zmiany zlokalizowane na twarzy i szyi niż te na kończynach. Niektóre przypadki zmian naczyniowych są oporne na leczenie laserem, a u nielicznych pacjentów dochodzi nawet do nawrotów. Zjawisko to można wytłumaczyć zbyt głębokim usytuowaniem i zbyt dużym kalibrem naczyń oraz zbyt szybkim przepływem krwi.

Objawy niepożądane

Ból, zaczerwienienie i obrzęk są prawidłowymi objawami występującymi po zabiegach laserowych, pojawiają się natychmiast po zabiegu i utrzymują do 48 godzin. Natomiast objawy niepożądane powstają zwykle wtedy, gdy podczas zabiegu użyje się zbyt agresywnych parametrów – jest to związane z urazem termicznym otaczających tkanek z powodu zbyt długiego impulsu, powodującego ich nagrzewanie się. Powstają wtedy pęcherzyki, strupki a nawet blizny atroficzne lub przerosłe i zmiany pigmentacyjne. Zbyt krótki impuls również nie jest korzystny, gdyż powoduje gwałtowne rozerwanie naczynia i powstanie zmian plamiczych i zasinienia, tym samym stwarza ryzyko hiperpigmentacji. Hiperpigmentacja pojawia się nawet u prawie jednej trzeciej pacjentów (częściej u osób z fototypem III lub wyższym), ustępuje po 3-6 miesiącach.

Mimo, iż lasery są obecnie świetnym narzędziem w leczeniu zmian naczyniowych skóry, trzeba pamiętać o ich ograniczeniach. Właściwa kwalifikacja pacjentów, dokładne poinformowanie ich o zasadach i spodziewanych efektach zabiegu a także możliwych powikłaniach, gwarantują zadowolenie zarówno lekarza, jak i osoby poddającej się terapii.

Joanna Klonowska
Wydział Nauk o Zdrowiu
Wyższa Szkoła Inżynierii i Zdrowia w Warszawie