Rozstępy – profilaktyka oraz kosmetologiczne metody redukcji

Joanna Klonowska
Wydział Nauk o Zdrowiu
Wyższa Szkoła Inżynierii i Zdrowia w Warszawie

Rozstępy skóry to zmiany bardzo powszechne. Schorzenie to dotyka 70% dziewcząt i 40% chłopców w okresie dojrzewania oraz 90% kobiet w ciąży. Często występuje u kobiet w okresie menopauzy, ludzi ze skłonnością do częstych wahań wagi, a także przyjmujących leki steroidowe. Leczenie już powstałych rozstępów jest bardzo trudne, kosztowne i często nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Warto zatem poznać przyczyny ich powstawania, metody redukcji oraz możliwe środki zapobiegawcze.

Rozstępy (łac. striae, ang. stretch marks) to wrzecionowate pasma ścieńczałej, pomarszczonej skóry o długości kilku centymetrów i różnej szerokości (1-10 mm), wyraźnie odgraniczone od powierzchni niedotkniętej problemem. Najczęściej na piersiach i brzuchu przebiegają promieniście, natomiast na udach, pośladkach, okolicy lędźwiowo-krzyżowej i ramionach równolegle. Rozstępy swoim wyglądem przypominają bliznę, wykazują również w obrazie histopatologicznym wiele jej cech. W ich obrębie skóra pozbawiona jest przydatków: mieszków włosowych, gruczołów potowych i łojowych a uszkodzenie konstrukcji tkanki łącznej prowadzi do zmniejszonej sprężystości i wytrzymałości skóry właściwej. Tak jak w przypadku blizny, skóra ta jest niepełnowartościowa i nie spełnia wielu swoich funkcji. Przyczyny powstawania rozstępów Podstawowym czynnikiem zwiększającym ryzyko powstawania rozstępów są predyspozycje genetyczne, czyli osobnicza skłonność do mniejszej wartościowości włókien sprężystych. Fibroblasty wykazują wówczas obniżoną syntezę włókien kolagenowych, elastylowych i retikulinowych, przez co skóra jest mniej odporna na rozciąganie. Dodatkowo procesowi powstawania rozstępów sprzyjają stany chorobowe oraz specyficzne stany fizjologiczne organizmu.
 

Jakie specyficzne fizjologiczne stany organizmu przyczyniają się do powstania rozstępów?

• Okres dojrzewania – miejscami predylekcyjnymi są uda, piersi, pośladki, okolice stawów kolanowych i barkowych, okolica lędźwiowo – krzyżowa.
• Ciąża – zmiany pojawiają się w okolicach brzucha i piersi.
• Trening kulturystyczny – rozstępy lokalizują się na ramionach oraz w okolicy obręczy barkowej.

Poza silnym rozciąganiem skóry, który może być związany np. z szybkim wzrostem, lub przyrostem masy ciała (tkanki tłuszczowej, gruczołowej i/lub mięśniowej), wymienionym stanom fizjologicznym często towarzyszy silne oddziaływanie czynnika hormonalnego (hormonów steroidowych), który znacznie zwiększa ryzyko powstawania zmian.
 

Jakie stany chorobowe organizmu przyczyniają się do powstania rozstępów?

• Choroby endokrynologiczne, jak nadczynność nadnerczy oraz zespół i choroba Cushinga. Charakterystyczne dla tych schorzeń jest nadmierne wydzielanie kortykosteroidów.
• Inne choroby wymagające przewlekłej terapii lekami steroidowymi, zarówno miejscowej, jak i ogólnej.

W efekcie działania steroidów dochodzi do ścieńczenia skóry i jej mniejszej podatności na rozciąganie. Prawdopodobnie hormony steroidowe doprowadzają do częściowego zahamowania syntezy składników macierzy pozakomórkowej skóry właściwej (m. in. kwasu hialuronowego i siarczanu chondroityny) oraz upośledzenia funkcji fibroblastów. Wówczas syntetyzowane przez nie włókna mają mniejszą wytrzymałość na rozciąganie.

• Ostrożność powinny zachować również osoby stosujące dietę niskokaloryczną a także chorzy na jadłowstręt psychiczny – w wyniku niedostarczania dostatecznych ilości składników odżywczych przebudowa białek występujących w skórze, w tym kolagenu i elastyny, może być utrudniona.

Etapy powstawania rozstępów

Rozstępy skórne rozwijają się w czasie a ich powstawanie to proces, który przebiega w dwóch etapach:

1. Faza pierwsza – zapalna – może być poprzedzona lekkim świądem skóry. W czasie tej fazy, która trwa od 3 miesięcy do pół roku od momentu pojawienia się zmian, widać efekt uszkodzenia struktury sieci włókien tkanki łącznej, w postaci czerwono-fioletowych pasm cieńszej, delikatnie pomarszczonej skóry. W obrazie histopatologicznym można zaobserwować miejscowy stan zapalny w obrębie skóry właściwej z jej obrzękiem oraz okołonaczyniowym naciekiem limfocytów, pofragmentowanie i zniekształcenie włókien tkanki łącznej (głównie włókien elastynowych, w mniejszym stopniu kolagenowych) oraz występowanie głównie kolagenu typu III, co świadczy o uszkodzeniu struktury włókien. Ciemnoczerwony kolor świeżo powstałego rozstępu wynika z prześwitujących przez cienki naskórek rozszerzonych naczyń krwionośnych, które w warunkach fizjologicznych powinny znajdować się pod tkanką łączną.

2. Faza druga – zanikowa lub bliznowacenia – następuje kiedy rozstępy bledną, zmieniają kolor na jaśniejszy, od skóry zdrowej zaczynają różnić się połyskującym biało-perłowym zabarwieniem. Stają się atroficzne a ich powierzchnia ulega nieznacznemu pomarszczeniu. Następuje degradacja tkanki łącznej w postaci zmian w składzie elementów strukturalnych macierzy pozakomórkowej (glikozaminoglikanów i proteoglikanów) oraz zmniejszenia grubości i zmiany utkania elementów włóknistych skóry właściwej. Pierwotnie fizjologicznie prawidłowe włókna kolagenowe układające się w pęczki i sieci o układzie równoległym, prostopadłym i skośnym względem siebie zaczynają układać się równolegle do powierzchni zmian, są ścieńczałe i homogeniczne. Natomiast włókna elastynowe układające się w zdrowej skórze w splecione ze sobą sieci stanowiące rusztowanie dla kolagenu, stają się cienkie, proste i przebiegają równolegle do włókien kolagenowych. W dalszym etapie może również dochodzić do zwiększonej miejscowej syntezy cienkich, poskręcanych i rozgałęzionych włókien sprężystych. Poza zmianami dotyczącymi włókien skóry właściwej na tym etapie można zaobserwować ścieńczenie i zanik naskórka oraz postępujące spłaszczenie granicy skórno-naskórkowej., Wówczas obraz histopatologiczny rozstępu przypomina bliznę. Etap zanikowy utrwala rozstępy, i mimo, że stają się one mniej widoczne, nie znikną samoistnie.
 

Profilaktyka, czyli jak zapobiegać rozstępom?

Raz powstałe rozstępy znaczą powierzchnię skóry na zawsze. Dlatego lepiej im zapobiegać niż leczyć. Profilaktyka obejmuje:

• Kontrolowanie gospodarki hormonalnej
• Utrzymywanie należytej masy ciała (BMI)
• Stosowanie suplementacji oraz kosmetyków i masażu w pielęgnacji domowej
• Stosowanie zabiegów kosmetologicznych w profesjonalnej pielęgnacji gabinetowej

Produkty kosmetyczne do pielęgnacji domowej wykazują największą skuteczność w działaniach profilaktycznych. Powinny być stosowane regularnie na okolice narażone na powstanie rozstępów. Działają delikatnie złuszczająco, nawilżająco, łagodząco i zmiękczająco. Ich aplikację warto połączyć z masażem, wykonywanym ruchami głaszczącymi, potem rozcierającymi i ugniatającymi, z zachowaniem kierunku przepływu krwi żylnej. Podczas masowania można wspomagać się specjalnymi akcesoriami, jak rękawice, gąbki czy szczotki. Osoby z grup ryzyka mogą dodatkowo sięgnąć po suplementację, jako uzupełnienie diety, dodatek zawierający niezbędne dla skóry składniki, których może brakować w codziennej diecie. W przypadku rozstępów poleca się szczególnie suplementy z kolagenem oraz witaminami A, E i C.
 

Metody zwalczania rozstępów

Faza zapalna to czas, w którym z punktu widzenia kosmetologii można osiągnąć najlepsze rezultaty terapeutyczne. Efektem stosowania metod kosmetologicznych jest niwelacja, nigdy całkowita likwidacja rozstępów. Można wyróżnić dwa główne kierunki kosmetologicznej redukcji rozstępów. Jeden z nich to zabiegi mające na celu pobudzenie fibroblastów do produkcji nowego dobrej jakości kolagenu. Drugi wariant to złuszczanie warstw naskórka, powodujące spłycenie zmian poprzez wyrównanie powierzchni skóry. Najpopularniejsze zabiegi, które często łączą wspomniane kierunki działania to:

Mikrodermabrazja, czyli mechaniczne ścieranie powierzchownych warstw naskórka za pomocą specjalnych głowic ściernych (mikrodermabrazja diamentowa), nadmuchiwania pod ciśnieniem skóry tlenkiem glinu (mikrodermabrazja korundowa) czy solą fizjologiczną i tlenem (oksybrazja). Zabieg ten ma także za zadanie pobudzenie fibroblastów do produkcji kolagenu i elastyny. Miejscowe przekrwienie spowodowane zasysaniem skóry do głowicy powoduje lepsze ukrwienie skóry a co za tym idzie lepsze jej odżywienie i wywołanie celowej reakcji podrażnieniowej, dzięki której w skórze dochodzi do uruchomienia procesów regeneracyjnych i wytworzenia cytokin pozapalnych, co można także zaobserwować w procesie gojenia się skóry.

Eksfoliacja, czyli chemiczne złuszczanie powierzchownych warstw naskórka za pomocą substancji chemicznych, np. alfa-hydroksykwasów. Rozluźniają one strukturę cementu międzykomórkowego warstwy rogowej naskórka a przy odpowiednim doborze składnika złuszczającego oraz innych parametrów produktu pobudzają fibroblasty do nowotworzenia włókien skóry właściwej, nawilżają naskórek i normalizują barierę ochronną skóry.

Peeling ziołowy, czyli wykonanie masażu specjalną ziołową mieszanką w celu przekrwienia skóry, wywołania odczynu zapalnego i stopniowego złuszczenia naskórka w ciągu kilku kolejnych dni. Działanie peelingu opiera się na dobroczynnych właściwościach substancji aktywnych zawartych w użytych ziołach, które m.in. pobudzają fibroblasty do produkcji kolagenu i elastyny.

Mezoterapia mikroigłowa, czyli mikroiniekcje wykonywane za pomocą tzw. rollerów wyposażonych w mikroigły, za pomocą których wykonuje się dziesiątki tysięcy małych ukłuć skóry. Igiełki tworzą w skórze mikroskopijne otworki, które otwierają ścieżki łatwego i szybkiego dostarczania w jej głąb wyselekcjonowanych pod kątem rozstępów substancji aktywnych zawartych w koktajlach kosmetycznych. Mikrouszkodzenia aktywują proces gojenia, który inicjuje zwiększoną produkcję nowego kolagenu i elastyny.

Składniki aktywne stosowane w kosmetykach oraz zabiegach przeciw i na rozstępy to najczęściej wyciągi roślinne. Zawierają one wiele drogocennych biopierwiastków (makro, mikro i oligoelementów), witamin (A, E i C), olejków i wiele innych skutecznych w pielęgnacji skóry objętej rozstępami składników. Są to wyciągi z wąkrotki azjatyckiej, bluszczu, przywrotnika, skrzypu polnego, alg morskich, aloesu, awokado, łubinu, granatu, dzikiej róży, baobabu, wiesiołka, jojoby, lukrecji, śliwki, hibiskusa, krokosza barwierskiego, perełkowca japońskiego, jedwabiu czy dyni. Popularnymi składnikami są także mocznik, kwasy owocowe, prowitamina B5 (D-panthenol) i alantoina, wosk pszczeli i masło shea, masło kakaowe oraz kolagen i elastyna. W celu skuteczniejszego działania i ułatwienia wprowadzania substancji aktywnych, zabiegi te mogą być łączone lub dodatkowo wspomagane działaniem różnych czynników fizykalnych, np. ultradźwięków (sonoforeza), prądu stałego (jonoforeza), fal radiowych. Doskonale sprawdza się włączanie do zabiegu masażu, szczególnie próżniowego.
Jeżeli kosmetologiczne metody walki ze rozstępami zawodzą, należy rozważyć poddanie się zabiegom medycznym z użyciem np. lasera frakcyjnego CO2, mezoterapii igłowej czy karboksyterapii.

ARTYKUŁ DZIĘKI UPRZEJMOŚCI BEAUTY INSPIRATION