Zabójcza dieta – ANOREKSJA (cz.1)

Termin „anoreksja” pochodzi z języka greckiego od dwóch słów: „an” – mającego ujemne znaczenie i „orexis” – apetyt. Oznacza on awersję, wstręt i odrazę do jedzenia. Jest to jedno z najczęściej występujących zaburzeń odżywiania, które dotyczy przede wszystkim społeczeństw krajów zachodnich, w których kult ciała zajmuje wysoką pozycję. Bardzo szczupła sylwetka prezentowana przez modelki światowych wybiegów, jest obiektem westchnień kobiet już od najmłodszych lat. Dojrzewająca młodzież, a zwłaszcza dziewczęta, dążąc do „ideału” sylwetki lansowanego przez media, często popadają w anoreksję.

Anoreksja wywołuje nie tylko wyraźne zmiany w wyglądzie fizycznym chorej osoby, ale przede wszystkim powoduje często nieodwracalne spustoszenie w organizmie, poważnie zaburzające funkcjonowanie narządów i pracę całych układów, a nawet może prowadzić do śmierci. Jest złożonym zespołem chorobowym uwarunkowanym wieloczynnikowo, na którego obraz kliniczny składają się liczne objawy somatyczne i psychiczne, a w niektórych przypadkach również objawy psychotyczne. Pomimo ciągłego postępu medycyny etiologia anoreksji nadal pozostaje niejasna. Wieloetapowe leczenie jadłowstrętu psychicznego wymaga kompleksowego współdziałania specjalistów z wielu dziedzin, w tym także kosmetologów, którzy często jako pierwsi mogą zaobserwować pierwsze symptomy choroby. Anoreksja stanowi poważny problem cywilizacyjny i zagrożenie dla zdrowia oraz życia coraz młodszych dziewcząt i chłopców, niestety bardzo często ukrywany, bądź pomijany.

Ponieważ coraz więcej osób dotkniętych skórnymi powikłaniami anoreksji szuka pomocy w gabinetach kosmetologicznych, warto przyjrzeć się jaki wpływ ma ta choroba na organizm człowieka, szczególnie stan skóry, włosów i paznokci.

Anorexia nervosa (jadłowstręt psychiczny, anoreksja, anoreksja psychiczna, AN)

Anoreksja psychiczna najczęściej rozpoczyna się odchudzaniem młodej osoby, niezadowolonej z własnego wyglądu fizycznego i masy ciała. Charakterystyczną cechą tego zaburzenia jest zmienione i przejaskrawione postrzeganie własnej osoby. Chorym stale wydaje się, że są zbyt otyli, ciężcy, nawet wtedy, gdy ich sylwetka świadczy o poważnym niedożywieniu. Nieustannie towarzyszy im lęk przed przytyciem.

Początek anoreksji jest trudny do uchwycenia. Pierwsze objawy nie są objawami charakterystycznymi i rzadko budzą niepokój. Choroba rozwija się w sposób podstępny. Chora osoba systematycznie zaczyna unikać spożywania posiłków bogatotłuszczowych i bogatowęglowodanowych, a także stale zmniejsza racje żywnościowe. U takiej osoby dołączają się wyrzuty sumienia po spożyciu posiłku. Aby stracić na wadze, nierzadko przyjmuje leki hamujące łaknienie, przyspieszające metabolizm, leki przeczyszczające i moczopędne. Ponadto regularnie zwiększa swoją aktywność fizyczną, aż do wykonywania wyczerpujących ćwiczeń.

Osoba chora na anoreksję do perfekcji opanowuje mechanizmy manipulowania otoczeniem. Polega to na oszukiwaniu bliskich osób co do ilości spożywanych w ciągu dnia posiłków, wyrzucani lub chowaniu jedzenia. Wprowadza ona coraz bardziej drastyczne menu, stosuje niskokaloryczną i wyniszczającą organizm dietę, a w skrajnych przypadkach przestaje w ogóle przyjmować pokarmy. Dla otoczenia, jak i dla samej osoby chorej na anoreksję, moment przekroczenia granicy bezpiecznego odchudzania się najczęściej pozostaje niezauważony. Osoba chora przestaje się sama kontrolować i nie potrafi już odróżnić racjonalnego odżywiania się od zachowania samodestrukcyjnego. Świat anorektyka jest światem kontroli wagi i diety. Osoby chore coraz bardziej izolują się od otoczenia, unikają towarzyskich spotkań, po to, aby nie odpowiadać na niewygodne dla nich pytania i unikać spożywania publicznie posiłków. Charakterystyczne jest postępujące odosobnienie, a także pogorszenie relacji z rodziną, przyjaciółmi i bliskimi dotąd znajomymi. Anoreksja wyniszcza cały organizm człowieka. Pomimo tego wyniszczenia, chore osoby starają się nadal prowadzić aktywny styl życia i zachować życiową sprawność, a swoje rażące wychudzenie ukrywają pod luźnymi ubraniami. Choroba może przebiegać w postaci jednego rzutu, ale najczęściej ma charakter przewlekły, z etapami remisji i okresami nawrotów. Anorektycy nie przyznają się do dolegliwości somatycznych, a najczęściej nawet im zaprzeczają.

Epidemiologia anoreksji

Anorexia nervosa dotyka kobiet na świecie z częstością 0,5-1%, a mężczyzn 0,050-1%. W Polsce choruje na nią od 0,8-1,8% dziewcząt poniżej 18 roku życia, a nawet 3,7% dziewcząt, jeśli nie będziemy brali pod uwagę wszystkich kryteriów diagnostycznych anoreksji. Istnieją dwa szczyty zachorowania na anoreksję, a mianowicie wiek 13-14 i 17-18 lat. Na anoreksję mogą zachorować osoby w każdym wieku, jednakże po 25 roku życia ta częstość maleje. Zapadalność roczna na tę chorobę wynosi 17-20 osób na 100 tysięcy i w 90-95% przypadków dotyczy ona dziewcząt i kobiet. Anoreksja dotyka również mężczyzn. Są to zwłaszcza chłopcy przed osiągnięciem wieku adolescencji (14-15 lat), a także młodzi mężczyźni w wieku 18-19 lat. Częściej również dotyczy ona homoseksualistów.

Anoreksja jest również jedną z chorób o największym wskaźniku śmiertelności, który zależy od długości katamnezy. Po 20 latach trwania choroby wskaźnik ten sięga nawet 20%. Najwięcej osób chorych na anoreksję znajduje się w Europie Zachodniej, Ameryce Północnej (Stany Zjednoczone), Japonii i wśród białej rasy mieszkańców Afryki Południowej.

Rodzaje anoreksji
Wyróżniamy dwa typy anoreksji psychicznej: anoreksję restrykcyjną (restricting type), czyli typ „ograniczający” oraz anoreksję bulimiczną (binge-eating/purging subtype), określaną typem „żarłoczno-wydalającym”.
W typie restrykcyjnym anoreksji chorzy regularnie ograniczają ilość przyjmowanych kalorii. Natomiast rzadko objadają się i wywołują wymioty. Niekontrolowane objadanie się ma jedynie charakter incydentalny, natomiast chorzy nie stosują leków przeczyszczających, ani nie prowokują wymiotów. W typie restrykcyjnym anorektycy skrajnie redukują ilość i jakość spożywanych pokarmów. Niektórzy przyjmują jedynie pokarm w postaci płynnej, ponieważ posiłek w postaci stałej kojarzy im się z nagłym przyrostem tkanki tłuszczowej. W typie bulimicznym (żarłoczno-wydalającym) osoby chore nie panują nad uczuciem głodu i pochłaniają znaczne ilości jedzenia, co tylko chwilowo obniża ich stan napięcia emocjonalnego. Kiedy „atak żarłoczności” mija, prowokują oni wymioty, stosują wlewy przeczyszczające, nadużywają leków moczopędnych i tabletek przeczyszczających.
 

Wpływ anoreksji na organizm

Anoreksja powoduje wiele poważnych zaburzeń somatycznych i psychicznych, które przedstawiono w tabeli. Długotrwałe niedobory pokarmowe i dysproporcje w spożywanych składnikach pociągają za sobą poważne zaburzenia metaboliczne i endokrynologiczne w organizmie. Zaburzenia te w sposób odwracalny uszkadzają strukturę i funkcjonowanie niemalże wszystkich narządów.
Obserwujemy uogólnione wyniszczenie organizmu, a także:

• objawy sercowo-naczyniowe: np. zwolnienie akcji serca, zanik mięśnia sercowego,
• objawy ze strony układu pokarmowego: np. bóle brzucha, zaburzenia motoryki żołądka, zaburzenia opróżniania żołądka,
• objawy ze strony układu endokrynologicznego: m.in. zanik miesiączki, zwolniony metabolizm hormonów tarczycy,
• niedobór masy kostnej – szybka demineralizacja kości doprowadza do pełnoobjawowej osteoporozy, już po roku chorowania na jadłowstręt psychiczny. Na skutek tego nierzadko dochodzi do patologicznych złamań kości, tzw. złamań niskoenergetycznych, np. złamań kompresyjnych w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, złamań kości promieniowej lub złamań szyjki kości udowej,
• zmniejszenie całkowitej objętości mózgu – ubytek istoty szarej i białej, poszerzenie komór bocznych, zwiększenie objętości przestrzeni płynowych zewnętrznych, pogłębienie bruzd i szczelin mózgu. Zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym pociągają za sobą mocno obniżoną zdolność do koncentracji uwagi, obniżenie libido, wycofanie społeczne i nikłe zainteresowanie otaczającym światem, apatię i nadmierną koncentrację na jedzeniu,
• brak poczucia choroby i zaprzeczanie jej istnieniu – wiele pacjentek jest przekonanych, że posiadają normalną masę ciała lub wręcz nadwagę, chociaż rzeczywistość jest całkiem przeciwna. Występują u nich zaburzenia percepcji o charakterze urojeniowym na temat masy i kształtów własnego ciała. Istnieją pacjentki, które słyszą tzw. „głos anoreksji”, który jest wewnętrznym konfliktem dotyczącym jedzenia lub nawet „słyszalnym” męskim głosem zabraniającym spożywania pokarmów.

POWIKŁANIA ANOREKSJI PSYCHICZNEJ

Związane z głodzeniem się:

• Wyniszczenie
• Zatrzymanie miesiączki: bezpłodność, zanik układu rozrodczego
• Zaparcia: bóle brzucha
• Nietolerancja zimna; ospałość
• Bradykardia: hipotensja; zaburzenie rytmu serca; zatrzymanie akcji serca
• Lanugo: delikatny puszysty meszek na klatce piersiowej, utrata owłosienia głowy
• Obrzęki obwodowe
• Miopatia
• Zaniki mięśni
• Osteoporoza
• Złamania
• Drgawki
• Łagodne zaburzenia poznawcze; depresja

Związane z wymiotami:

• Trwałe nadżerki szkliwa zębów; próchnica zębów
• Powiększenie ślinianek (szczególnie przyusznych)
• Modzele na skórze grzbietowej powierzchni dłoni, powstałe wskutek powtarzającego się ucisku zębami (objaw Russella)
• Pęknięcia przełyku, żołądka
• Poważne miopatie i kardiomiopatie w wyniku regularnego stosowania syropu z wymiotnicy

ZABURZENIA DIAGNOZOWANE W OPARCIU O BADANIA BIOCHEMICZNE:

Związane z głodzeniem się:

• Nieprawidłowe próby czynnościowe wątroby
• Podwyższone stężenie mocznika (odwodnienie)
• Podwyższone stężenie kortyzolu
• Podwyższone stężenie hormonu wzrostu
• Obniżone stężenie trójjodotyroniny (T3) – euthyroid sick syndrome (zespół niskiej trójjodoryroniny)
• Obniżone stężenie FSH, LH
• Hipercholesterolemia
• Hipoglikemia
• Podwyższone stężenie karotenu (zażółcenie skóry)
• Niedokrwistość normocytarna
• Leukopenia

Związane z wymiotami:

• Hipokaliemia, zasadowica hipochloremiczna
• Hiponatremia
• Hipomagnezemia
• Podwyższona aktywność amylazy w surowicy

Już wkrótce druga część artykułu dr. Joanny Klonowskiej mówiąca o wpływie anoreksji na skórę, włosy i paznokcie. Już teraz zapraszamy (red.).

Joanna Klonowska
Wydział Nauk o Zdrowiu
Wyższa Szkoła Inżynierii i Zdrowia w Warszawie

Fotografia: Designed by Freestockcenter